Biến trong Python: Khái niệm và 3 cách khai báo biến trong Python

1. Khái niệm biến số

Biến là đại lượng được đặt tên, dùng để lưu trữ giá trị và giá trị có thể được thay đổi trong quá trình thực hiện chương trình. Trong Python, mỗi biến là một con trỏ chỉ đến ô nhớ chứa giá trị đã được gán cho biến đó. (Theo sách giáo khoa Tin học lớp 11)

Hiểu đơn giản hơn, biến giống như tên của một hộp. Ta có thể lưu trữ dữ liệu trong hộp sau đó có thể sử dụng tên nhãn để tìm dữ liệu. Dữ liệu của hộp có thể thay đổi nhưng nhãn là cố định.

Như vậy, biến giúp lưu trữ giá trị và sử dụng giá trị đó một cách dễ dàng hơn.

Ví dụ: Thay vì phải nhớ giá trị 3,14159… khi tính toán thì ta chỉ cần sử dụng tên biến Pi điều này giúp việc tính toán trở nên rõ ràng hơn rất nhiều.

2. Cách khai báo biến trong Python

2.1. Khai báo biến trong Python

Khai báo biến chính là khởi tạo vị trí bộ nhớ trên RAM để lưu trữ thông tin.

Cú pháp:

variable_name = value

Trong đó: 

• variable_name là tên biến
• value là giá trị cần lưu trữ

Sử dụng toán tử “=” (còn gọi là phép gán) để khai báo giá trị tương ứng với tên biến.

Ví dụ khai báo 1 biến age biểu thị số tuổi:

• age = 12
• age: Tên biến
• 12:  Giá trị của biến

Ngoài ra, nếu nhiều biến có chung 1 giá trị, ta chỉ cần 1 lần để khai báo chúng:

x = y = z = 12

Hay có thể khai báo nhiều biến với nhiều giá trị khác nhau trên cùng 1 dòng:

name, age, gender = "Hưng", 12, “male”

2.2. Một số quy tắc đặt tên biến trong Python

2.3. Một số kiểu dữ liệu thường dùng

Khi khai báo biến và giá trị, kiểu dữ liệu của biến sẽ tự động được phát hiện. Dưới đây là một số kiểu dữ liệu cơ bản thường được sử dụng trong Python.

3. Một số thao tác với biến trong Python

Dưới đây là một số thao tác thường dùng khi lập trình với biến trong Python

3.1. In biến ra màn hình

• Cách 1: Ta có thể sử dụng biến như một object trong câu lệnh print.

age = 12

print(age)

print('Sinh nhật lần thứ', age)

Kết quả: 

12

Sinh nhật lần thứ 12

• Cách 2: Sử dụng phương thức format().

age = 12

print('Sinh nhật lần thứ {}'.format(age))

Kết quả:

Sinh nhật lần thứ 12

• Cách 3: Sử dụng f-string

age = 12

print(f'Sinh nhật lần thứ {age}')

Kết quả:

Sinh nhật lần thứ 12

3.2. Kiểm tra kiểu dữ liệu của biến trong Python

Kiểm tra kiểu dữ liệu để xác định được kiểu của dữ liệu.

Cú pháp: type(dữ liệu)

Ví dụ:

age = 12

print(age)

print('Kiểu dữ liệu của biến age:', type(age))

Kết quả:

12

Kiểu dữ liệu của biến age: <class 'int'>

3.3. Nhập dữ liệu cho biến từ bàn phím

Để nhập dữ liệu từ bàn phím ta sử dụng phương thức input.

Ví dụ:

Nhập dữ liệu từ bàn phím giúp chủ động hơn trong việc thay đổi giá trị cho biến khi chạy chương trình.

Lưu ý: Mọi giá trị được nhập từ bàn phím đều được xác định là kiểu dữ liệu String.

3.4. Ép kiểu dữ liệu cho biến trong Python

Ép kiểu dữ liệu là thao tác chuyển đổi một loại dữ liệu sang loại dữ liệu khác. Thông thường, chúng ta hay ép kiểu dữ liệu từ int sang float hoặc ngược lại. Ngoài ra có thể chuyển các dữ liệu dạng string mang giá trị số sang int/float.

Ví dụ:

a = 8.5

print('Giá trị của a là:', a)

print('Kiểu dữ liệu của a là:', type(a))

b = int(a)

print('Giá trị của b là:', b)

print('Kiểu dữ liệu của b là:', type(b))

Kết quả:

Giá trị của a là: 8.5

Kiểu dữ liệu của a là: <class 'float'>

Giá trị của b là: 8

Kiểu dữ liệu của b là: <class 'int'>

Có thể kết hợp sử dụng ép kiểu dữ liệu trong việc nhập dữ liệu từ bàn phím.

3.5. Xóa biến

Sử dụng từ khóa del để xóa biến khi không còn sử dụng nó.

Ví dụ: 

name = "Hương"

print(name)

del name

print(name)

Kết quả:

Hương

Traceback (most recent call last):

  File "/Users/trunghd/Desktop/SEO/var_seo.py", line 4, in <module>

    print(name)

NameError: name 'name' is not defined

Đầu tiên, gán giá trị cho biến name là chuỗi "Hương", sau đó dùng câu lệnh print để in ra name. Tiếp theo, dùng del để xóa biến và khi in ra màn hình thì sẽ bị báo lỗi biến name không được xác định (NameError: name 'name' is not defined)

4. Mở rộng về biến trong Python

Khái niệm mở rộng nói về phạm vi sử dụng của biến đó là biến toàn cục và biến cục bộ. Việc khai báo biến toàn cục và biến cục bộ ảnh hưởng rất lớn để việc xử lý dữ liệu.

Sử dụng biến toàn cục khi bạn muốn sử dụng cùng một biến cho phần còn lại của code. Tuy nhiên, trong phạm vi hẹp hơn như một hàm hay phương thức bạn chỉ nên sử dụng biến cục bộ.

Ví dụ:

# Khai báo một biến và khởi tạo nó: name

name = "Hương"

print("Biến toàn cục: " + name)

# So sánh biến toàn cục so với biến cục bộ trong một hàm

def doSomething():

# global name

name = "ICANTECH"

print("Biến cục bộ: " + str(name))

doSomething()

print("Biến toàn cục: " + name)

Kết quả:

Biến toàn cục: Hương

Biến cục bộ: ICANTECH

Biến toàn cục: Hương

Giải thích chi tiết:

Có 3 lần câu lệnh print được gọi để in giá trị (biến name),

• Lần đầu tiên: Hiển thị là “Biến toàn cục: Hương”
• Lần thứ hai: biến name lúc này nằm trong hàm doSomething(), có giá trị name = “ICANTECH”, nên khi gọi hàm doSomething(), sẽ hiển thị là “Biến cục bộ: ICANTECH”
• Lần thứ ba: biến name lúc này là giá trị biến toàn cục, nên kết quả hiển thị là “Biến toàn cục: Hương”

5. Lời Kết

Như vậy, biến số là một trong những kiến thức cơ bản nhất trong quá trình học lập trình Python hay bất kì ngôn ngữ lập trình nào khác. Việc hiểu và sử dụng biến số một cách hiệu quả sẽ giúp việc lập trình trở nên dễ dàng và ngắn gọn hơn. Hi vọng những kiến thức ICANTECH chia sẻ ở trên sẽ giúp bạn nắm vững về biến số cũng như khai báo biến trong Python.

Nguồn ảnh: ICANTECH.